Bong gân: Nguyên nhân, phân loại, cách chữa trị và phòng tránh

Bong gân là gì?

Bong gân là một chấn thương dây chằng (mô nối hai hoặc nhiều đầu xương tại một khớp). Khi bong gân, một hoặc nhiều dây chằng bị giãn hoặc bị rách.

Bong gân khác với căng cơ, mặc dù đôi khi các thuật ngữ có thể được sử dụng thay thế cho nhau. Khi bạn bị bong gân sẽ tác động trực tiếp đến khớp liên quan. Mức độ nghiêm trọng của bong gân có thể từ dây chằng bị kéo căng, rách một phần hoặc rách hoàn toàn. Mức độ tồi tệ của chấn thương phụ thuộc vào cả mức độ bong gân và số lượng dây chằng liên quan.

Các loại mức độ bong gân

Tương tự như các chấn thương khác, bong gân cũng được phân loại theo mức độ nặng nhẹ khác nhau. Mức độ được xác định bởi mức độ tổn thương của dây chằng ở tại vị trí các khớp bị bong gân như sau:

1. Bong gân mức độ 1 (Nhẹ)

Tổn thương tối thiểu (các sợi gân bị kéo căng nhưng còn nguyên vẹn hoặc chỉ một vài sợi bị đứt). Người bị bong gân khó tránh khỏi cảm giác đau và sưng tại vị trí khớp có gân bị tổn thương.

2. Bong gân mức độ 2 (Trung bình)

Bong gân cấp độ hai thường sưng và bầm tím do rách một số dây chằng bị rách, dẫn đến mất vững khi di chuyển.

3. Bong gân mức độ 3 (Nặng)

Chỗ bong sẽ bị sưng, đau dữ dội, bầm tím và không thể chịu được sức nặng. Bạn sẽ phải đến gặp bác sĩ và có thể cần bó bột hoặc nẹp lại chi. Có thể mất 6-12 tuần để hồi phục hoàn toàn.

Những vị trí bong gân thường gặp

Bong gân là do cơ thể vận động quá sức hoặc làm rách dây chằng khiến khớp bị đau. Bong gân có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào trên cơ thể nhưng những vị trí dễ bị tổn thương nhất bao gồm các vị trí phổ biến sau:

1. Bong gân cổ chân 

Bong gân mắt cá chân xảy ra khi các dây chằng bị ép vượt quá phạm vi chuyển động bình thường của như vặn hoặc xoay mắt cá chân. Hầu hết cổ chân bị bong gân đều liên quan đến chấn thương dây chằng ở mặt ngoài của mắt cá chân.

Nguyên nhân gây bong gân mắt cá chân có thể bao gồm:

• Một cú ngã khiến cổ chân của bạn bị trẹo hay lật ngang

• Tiếp đất bằng chân sai tư thế

• Đi bộ, chạy bộ hoặc tập thể dục trên bề mặt không bằng phẳng

• Bị một người khác bước đè vào chân bạn trong một hoạt động thể thao…

2. Bong gân đầu gối 

Thông thường, bị bong gân đầu gối xuất hiện sau một cú đánh, va chạm mạnh như chấn thương, một cú ngã hoặc do xoay đầu gối đột ngột có thể dẫn đến bong gân.

Mặc dù tất cả các loại bong gân đầu gối đều có khả năng gây đau, sưng tấy và hạn chế khả năng vận động, nhưng có một vài trường hợp bong gân nghiêm trọng hơn sẽ gây ra tiếng động lộp bộp có thể nghe thấy tại thời điểm chấn thương, cảm giác đầu gối xô lệch, bầm tím lan rộng…

Bong gân đầu gối gây đau đớn và nếu nghiêm trọng có thể tạo ra các vấn đề khác theo thời gian, bao gồm cả viêm khớp.

3. Bong gân cổ tay 

Bong gân cổ tay là thường do chống đỡ theo quán tính khi bị té ngã. Lúc này, lực tác động sẽ bẻ ngược tay về phía cẳng tay. Dẫn đến làm giãn dây chằng kết nối xương cổ tay với bàn tay, kết quả là gây ra những vết rách nhỏ, thậm chí là đứt hoàn toàn dây chằng.

Bong gân cổ tay có thể xảy ra do các hoạt động hàng ngày, nhưng thường phổ biến ở người chơi thể thao và giải trí ngoài trời. Khi bị bong gân cổ tay, bệnh nhân thường có cảm giác đau, sờ cổ tay cảm thấy mềm, sưng và cứng khớp cổ tay. Cơn đau xuất hiện ở vị trí chấn thương và xung quanh khớp. Cơn đau tăng mạnh khi bạn cố gắng cử động cổ tay, cầm nắm đồ vật (đặc biệt là vật nặng) hoặc với các chuyển động vặn mình.

4. Bong gân ngón tay 

Hầu hết các trường hợp bong gân ngón tay đều do chấn thương. Chấn thương do bẻ cong ngón tay quá xa về phía sau hoặc sai cách có thể dẫn đến bong gân ngón tay. Hoặc chấn thương khi chơi thể thao, chẳng hạn như bóng rổ, bóng đá hoặc bóng chuyền. Bị ngã vào tay cũng có thể gây bong gân ngón tay. Bong gân ngón tay sẽ gây ra đau nhức, cứng và sưng ngón tay, thậm chí là giảm khả năng cầm nắm.

Triệu chứng giúp nhận biết bị bong gân

Dây chằng bị căng ra quá mức hoặc bị rách tại các khớp cổ chân, cổ tay, đầu gối hoặc các khớp ngón tay sẽ hình thành chứng bong gân. Bởi vì dây chằng là các dải mô kết nối hai đầu xương với nhau trong một khớp nên khi tổn thương sẽ ảnh hưởng đến khớp đó. Triệu chứng có thể nhẹ đến nặng khác nhau do mức độ nghiêm trọng của chấn thương.

• Đau nhức – thường xảy ra xung quanh mắt cá chân, bàn chân, cổ tay, ngón tay cái, đầu gối bị bong gân.

• Sưng ở các khớp để thấy tình trạng viêm tiềm ẩn bên trong khớp hoặc trong mô mềm xung quanh vị trí bong gân.

• Bầm tím là dấu hiệu chậm nhất được nhìn thấy bằng mắt thường khi các phần mềm bên trong như gân, cơ chấn thương nghiêm trọng và xuất huyết trong.

• Sự bất ổn, đặc biệt được lưu ý trên các khớp chịu trọng lượng như đầu gối hoặc mắt cá chân.

• Giảm khả năng cử động và sử dụng khớp: Khi khớp bị sưng đau, có thể sẽ cản trở vận động của khớp. Càng cử động khớp càng đau đớn hơn, vì vậy tốt nhất là nên giữ yên khớp cho đến khi lành hẳn.

Các nguyên nhân dẫn đến bong gân thường gặp

Cơ thể chúng ta làm việc chăm chỉ ngày này qua ngày khác, vì vậy thỉnh thoảng bị căng dây chằng hoặc bong gân không phải là tình trạng hiếm gặp. Một số tình huống nghiêm trọng có thể khiến cơ thể đối mặt với nguy cơ bị chấn thương khớp, trong đó có bong gân. Các nguyên nhân khởi phát bong gân bao gồm:

• Tham gia các hoạt động thể thao quá sức như chạy bộ, đạp xe, bóng chuyền, cầu lông, tennis…

• Tai nạn như té ngã, trượt chân, tiếp đất bằng bàn tay dang rộng khi ngã

• Nâng vật nặng không đúng cách

• Ngồi hoặc đứng sai tư thế

• Thực hiện các chuyển động lặp đi lặp lại trong thời gian dài

• Đi bộ, di chuyển, tập thể dục trên bề mặt không bằng phẳng, tiếp đất một cách lúng túng khi nhảy

• Cú xoay người mạnh có thể là khi hoạt động thể thao hay sinh hoạt hàng ngày

• Giày dép không vừa vặn, phụ nữ đi giày cao gót cũng góp phần vào nguy cơ bạn bị bong gân.

Vận động mạnh và liên tục cũng khiến bong gân dễ xảy ra hơn

Đối tượng dễ bị bong gân

Bất kỳ ai cũng có thể có nguy cơ bị bong gân. Bong gân có thể xảy ra với cả người trẻ và người già, cũng như những người tập thể thao và những người làm các hoạt động thông thường hàng ngày. Bạn có thể có nhiều rủi ro hơn nếu:

• Gia đình có tiền sử bị bong gân

• Bạn tham gia vào rất nhiều hoạt động thể chất trên các bề mặt không bằng phẳng.

• Những người bị thừa cân, béo phì khó giữ được cân bằng khi di chuyển nên cũng là yếu tố gia tăng nguy cơ bị bong gân…

Cách chữa bong gân hiệu quả

Có nhiều lựa chọn để điều trị cho bong gân, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Thông thường, bạn có thể tự mình điều trị bong gân và căng cơ nhẹ bằng sự kết hợp của các biện pháp điều trị tại nhà và sử dụng thuốc không kê đơn. Các chấn thương nghiêm trọng hơn có thể cần vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật, dựa trên khuyến nghị của bác sĩ.

1. Nghỉ ngơi, hạn chế đi lại

Tránh xa khớp bị ảnh hưởng và không cử động chỗ bị bong gân là cách xử lý bong gân hữu hiệu giúp quá trình phục hồi diễn ra êm đẹp. Điều này sẽ giúp các tổn thương bên trong có thời gian để chữa lành.

Cắt giảm các bài tập thể thao và các hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Một chấn thương dễ gặp như bong gân rất dễ tái lại, nên đòi hỏi bạn phải tiết chế các thói quen sinh hoạt bình thường để vết thương mau lành hơn.

2. Chườm đá

Nước đá có thể giúp giảm sưng và viêm tại chỗ cho trường hợp bong gân. Tuy nhiên, không nên chườm đá trực tiếp lên da, thay vào đó, hãy cho đá viên vào một chiếc khăn mỏng hoặc một mảnh vải quấn kỹ hoặc túi chườm.

Chườm túi đá lạnh lên vùng bị thương trong 10 phút, không nên chườm đá lâu hơn 20 phút mỗi lần. Làm điều này 4-8 lần một ngày để nhanh chóng giảm sưng do bong gân. Bạn cũng có thể dùng túi chườm lạnh chuyên dụng để thực hiện phương pháp này. Di chuyển túi đá lạnh theo vòng tròn hoặc chuyển động qua lại trên khu vực sưng và đau nhức.

Chườm đá đúng cách giúp nhanh chóng giảm sưng đau

3. Nẹp cố định (trường hợp nặng)

Nẹp cố định lên vùng bị bong gân giúp giảm giảm sưng. Những người chăm sóc sức khỏe sẽ sử dụng băng co dãn hỗ trợ chấn thương ACE để quấn vùng bị ảnh hưởng như cổ tay, cổ chân, ngón tay, đầu gối… nhằm ngăn cản sự dịch chuyển, sưng tấy của khớp bị tổn thương.

Kỹ thuật quấn nên bắt đầu từ vị trí gần tim đến hết chỗ bị bong gân. Băng quấn vừa khít, nhưng không quá chặt sẽ gây khó chịu hoặc cắt đứt lưu thông máu.

4. Sử dụng thuốc giảm đau

Thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen (Advil, Motrin IB, những loại khác) và acetaminophen (Tylenol, những loại khác) có thể bạn sẽ cần để cắt cơn đau do bong gân gây ra.

Mặc dù sau một vài ngày tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, bạn sẽ cảm thấy sự cải thiện dần dần, tăng khả năng nâng đỡ trọng lượng của khớp hoặc khả năng cử động mà không bị đau, nhưng quá trình hồi phục sau bong gân có thể mất vài ngày đến vài tháng.

Một số câu hỏi thường gặp về bong gân

Bong gân bao lâu thì khỏi?

Thời gian hồi phục của bong gân sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Trong trường hợp bong gân nhẹ, sẽ phục hồi chỉ trong vài tuần ngắn ngủi. Bị bong gân nặng có thể mất hơn 12 tuần để hồi phục. Phẫu thuật sửa chữa dây chằng do bị rách hoàn toàn sẽ có thời gian hồi phục lâu nhất, kế hoạch chữa bệnh và sau phẫu thuật để trở lại hoạt động sẽ được bác sĩ phẫu thuật vạch ra sau đó.

Khi nào người bong gân cần đến gặp bác sĩ?

Bạn nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được sơ cứu kịp thời và chăm sóc sức khỏe phù hợp ngay khi có dấu hiệu của bong gân:

• Bạn lo lắng về chấn thương của mình khi chưa rõ tình trạng bong gân nhẹ hay nặng, có thể mất nhiều thời gian hơn để chữa lành hay không. Hãy đến và gặp bác sĩ, bạn sẽ có câu trả lời chính xác nhất. Trường hợp cần thiết, bạn có thể được chỉ định bó nẹp, tập vật lý trị liệu hoặc các giải pháp tinh thần khác.

• Bạn bị đau dữ dội và không thể dồn sức nặng lên khớp bị thương.

• Khu vực bị thương cong vẹo, có các cục u và bướu (ngoài sưng tấy) mà bạn không nhìn thấy trên khớp không bị thương. Bạn có thể nhận thấy sự không đối xứng giữa khớp bị thương và khớp bình thường.

• Bạn không thể cử động khớp bị thương.

• Có cảm giác tê ở bất kỳ phần nào gần vùng bị thương.

• Bạn thấy có những vết đỏ lan rộng ra từ vết thương. Điều này đặc biệt đáng lo ngại nếu da bị hỏng hoặc có thể bị nhiễm trùng.

• Bong gân xảy ra tại khu vực đã bị thương trước đó.

• Bạn bị đau, sưng hoặc tấy đỏ trên một phần xương của bàn chân.

Tôi có thể giúp ngăn ngừa bong gân bằng cách nào?

Mặc dù bong gân có thể xảy ra với bất kỳ đối tượng nào, nhưng có một số cách để bạn có thể giảm nguy cơ bị bong gân. Những lời khuyên này bao gồm:

• Tránh tập thể dục hoặc chơi thể thao mạo hiểm, nhất là khi mệt mỏi, không khởi động hoặc tập luyện quá sức.

• Duy trì cân nặng hợp lý và chế độ ăn uống cân bằng để giữ cho cơ bắp khỏe mạnh.

• Mang giày vừa vặn với chân và chắc chắn rằng bất kỳ dụng cụ thể thao nào cũng vừa vặn và an toàn.

• Thực hiện các bài tập kéo giãn cơ và khớp hàng ngày trước các bài tập thể thao để duy trì sức mạnh và sự cân bằng.

• Khởi động và căng cơ trước khi thực hiện bất kỳ hoạt động thể chất nào.

Chế độ ăn uống cho người bị bong gân?

Hầu hết nhiều người nghĩ rằng bong gân chỉ cần nghỉ ngơi và để thời gian tự chữa lành. Tuy nhiên, cơ thể bạn cần một số chất dinh dưỡng khác nhau để giúp duy trì sức khỏe của xương và dây chằng – cả hai đều có thể bị tổn thương tùy thuộc vào loại bong gân. Những chất dinh dưỡng này đặc biệt quan trọng trong quá trình chữa lành bong gân:

Canxi: có thể được tìm thấy trong các sản phẩm từ sữa, thực phẩm từ ngũ cốc nguyên hạt và nhiều loại rau lá xanh.

Phốt pho: quan trọng đối với sức mạnh của xương cũng như canxi, phốt pho phổ biến trong nhiều loại thực phẩm giống như canxi, bao gồm ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm từ sữa. Magie: cũng góp phần tạo nên cấu trúc xương. Vì vậy, cần thiết để kiểm soát mức độ các chất dinh dưỡng như kali, canxi và vitamin D. Ngũ cốc và các loại hạt cũng như rau xanh đều là những nguồn cung cấp magie dồi dào mà bạn cần bổ sung mỗi ngày.

Vitamin D: Vitamin D giúp cơ thể bạn hấp thụ và sử dụng các khoáng chất như canxi và phốt pho để xây dựng và sửa chữa xương tốt hơn. Trứng, sữa và một số loại cá đều có thể cung cấp vitamin D; hoặc bạn có thể bổ sung vitamin D bằng cách khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Vitamin C: Cơ thể bạn cần vitamin C để tạo ra collagen góp phần xây dựng các gân và dây chằng thường bị tổn thương khi bong gân. Nhiều loại trái cây và rau quả, bao gồm cả trái cây họ cam quýt và ớt xanh, có hàm lượng vitamin C rất cao.

Ngoài ra, sau khi bị bong gân người bệnh hoàn toàn có thể uống GOSURE CANXI bổ trợ cho những khớp đang chấn thương và các khớp khác. Đặc biệt, GOSURE CANXI thế hệ mới sẽ cung cấp nguồn nguyên liệu thiết yếu để hình thành và tái tạo sự thay đổi trong quá trình chuyển hóa tế bào sụn cũng như chất nền sụn, nhờ vậy giúp chống được cơn đau, sưng viêm do quá trình chuyển hóa tự nhiên của cơ thể.